Symud i'r prif gynnwys

Pecyn Gwaith i Athrawon

Cefndir

Nid oes sôn am Eisteddfod fel rydyn ni’n meddwl amdani heddiw tan y flwyddyn 1176. Bryd hynny cynhaliwyd cyfarfod yng Nghastell Aberteifi o dan nawdd yr Arglwydd Rhys, un o dywysogion y Deheubarth. Nid oes rhyw lawr o sôn am Eisteddfod wedyn am rai canrifoedd.

Y tro cyntaf i’r Eisteddfod uno â’r Orsedd oedd yng Nghaerfyrddin yn 1819. O hynny ymlaen cynhaliwyd Eisteddfodau’n gyson ac enillodd ei lle yng nghalonnau’r Cymry.

Yn 1860 penderfynwyd cael un Eisteddfod fawr bob blwyddyn, ac yn Aberdâr yn 1861 y cynhaliwyd yr Eisteddfod Genedlaethol gyntaf.

Mae’r Eisteddfod Genedlaethol wedi cael ei chynnal yn ddi-dor ers 1880 ar wahan i flynyddoedd y rhyfel yn 1914 a 1940 a phandemig Covid-19 yn 2020 a 2021.

Postiwyd: 02-11-2022

Cwestiynau posib i'w trafod

  • Pa fath o ŵyl ydy’r Eisteddfod?
  • Sut mae'r Eisteddfod yn wahanol i wyliau eraill?
  • Sut fyddai rhaglen eleni yn wahanol i’r un yn 1861?

Syniadau am weithgareddau

  • Creu llinell amser o brif ddigwyddiadau hanes yr Eisteddfod.
  • Dylunio tudalen flaen ar gyfer rhaglen yr Eisteddfod eleni.

Profiadau dysgu

(sydd yn deillio o’r datganiadau o’r hyn sy’n bwysig)

Dyniaethau
  • Deall y gorffennol
  • Dehongli ffynonellau a gwybodaeth
  • Newidadau dros amser
  • Tebygrwydd a gwahaniaethau cymdeithasol
  • Hunaniaeth
  • Pwysigrwydd cymdeithasol a diwylliannol.
Ieithoedd, Llythrennedd a Chyfathrebu
  • Iaith a pherthyn
  • Gwrando a deall
  • Darllen geiriau a thestun
  • Defnyddio dychymyg
Y Celfyddydau Mynegiannol
  • Deall cyd-destun mewn gweithiau creadigol
  • Cyfleu syniadau
  • Archwilio diben ac ystyr
  • Datblygu a mireinio dyluniadau

Crynodeb o hanes yr Eisteddfod Genedlaethol

  • Y dechreuad: Yn 1176 cynhaliodd yr Arglwydd Rhys yr ‘eisteddfod’ gyntaf y gwyddwn amdani. Cynhaliodd ddwy gystadleuaeth fawr yng Nghastell Aberteifi; un mewn barddoniaeth a’r llall mewn cerddoriaeth.
  • Dirywiad cyflym: Cynhaliwyd cystadlaethau tebyg yn ystod y 15fed a’r 16eg ganrif. Yn ystod y cyfnod hwn y cafodd y term ‘eisteddfod’ ei fathu. Fodd bynnag, dirywiodd y digwyddiadau hyn yn ystod teyrnasiad Harri VIII.
  • Adfywiad: Rhoddodd y cymdeithasau Cymreig yn Llundain fywyd newydd i’r traddodiad eisteddfodol ar ddiwedd y 18fed ganrif. Fe wnaeth Iolo Morganwg, sylfaenydd seremonïau Gorsedd y Beirdd, chwarae rhan bwysig yn y gwaith o adfywio’r eisteddfod ar raddfa genedlaethol, drwy gysylltu’r Orsedd â’r sefydliad.
  • ‘Eisteddfod Genedlaethol’ Swyddogol: Yn Ninbych yn 1860 etholwyd Cyngor a Phwyllgor Cyffredinol i reoli’r ‘Eisteddfod’, sefydliad cenedlaethol newydd sbon. Cynhaliwyd yr ‘Eisteddfod Genedlaethol’ swyddogol gyntaf y flwyddyn ganlynol yn Aberdâr.

Gweld y blog yn llawn


Arddangosfa ddigidol



Adnoddau cysylltiedig

Gorsedd y Beirdd

Gorsedd y Beirdd

Mae’r Orsedd, a sefydlwyd yn 1792 gan Iolo Morgannwg, yn rhan annatod o Ŵyl yr Eisteddfod.

Yn y Pafiliwn

Yn y Pafiliwn

Mae’r pafiliwn yn chwarae rhan ganolog yn yr Eisteddfod Genedlaethol fel y prif fan cystadlu.