Cefndir
Mae gan Gymru draddodiad hir o rannu straeon. Cyn iddynt gael eu hysgrifennu trosglwyddwyd y straeon hyn ar lafar o un genhedlaeth i'r llall. Byddai un person yn adrodd y stori a glywsant, a byddai rhywun arall oedd yn gwrando yn dysgu'r stori ac yn ei hadrodd i eraill o'r cof, gan gadw'r stori'n fyw. Mae’r dudalen hon yn cynnwys detholiad bychan o straeon gwerin sydd wedi’u rhannu ledled Cymru.
Un o'r chwedlau gwerin enwocaf yw'r Mabinogi; chwedlau o'r Oesoedd Canol. Mae’r rhain yn gymysgedd hynod ddiddorol o chwedlau dramatig a dirgel am hud, trasiedi, rhamant, ffantasi, hiwmor, brad, gwrthdaro, cyfiawnder, antur, moesoldeb, a natur ddynol. Ceir un ar ddeg o straeon i gyd, ac maent yn cynnwys y straeon rhyddiaith cynharaf a geir yn unrhyw le ym Mhrydain.
Cyrhaeddodd Abram Wood, storïwr Sipsi Romani, Gymru yn y 18fed ganrif ac roedd yn adnabyddus am rannu straeon gwerin cyffrous. Mae'r rhan fwyaf o'r straeon wedi'u lleoli mewn coedwigoedd tywyll ac yn cynnwys arwr o'r enw Jack. Mae’r straeon yn cynnwys chwedlau iasoer, llawn hud a lledrith, creaduriaid o bob math a throeon trwstan. Heddiw, mae storïwyr yn dal i rannu addasiadau o'i straeon.
Cymeriad chwedlonol arall yw Twm Sion Cati, sydd weithiau'n cyfateb i Robin Hood neu Rob Roy. Mae chwedl yn adrodd hanes Twm, dyn â dwy hunaniaeth. Yn ystod y dydd, roedd yn cael ei adnabod fel yr uchel ei barch Thomas Jones. Ond wrth i'r nos ddisgyn, fe drawsnewidiodd i'r gwas drwg-enwog a chyfrwys, Twm Sion Cati.
Cwestiynau i'w trafod
Gweithgareddau
- Cymharwch - a oes tebygrwydd i rai o'r chwedlau hyn?
- Ail-greu - allwch chi berfformio a ffilmio un o'r straeon hyn?
- Rhannu - Dywedwch y stori yn uchel. Ydy’r dysgwyr yn gallu cofio’r stori i’w rhannu eto?
- Addasu - Addaswyd llawer o'r straeon hyn dros y blynyddoedd, a all y dysgwyr wneud mân newidiadau i'r stori i roi eu stamp eu hunain arni?
Profiadau dysgu
(sy'n deillio o'r datganiadau o'r hyn sy'n bwysig)
Ieithoedd, Llythrennedd a Chyfathrebu
- Iaith a pherthyn
- Gwrando a deall
- Defnyddio dychymyg
- Deall llenyddiaeth
Y Celfyddydau mynegiannol
- Cynrychioli hunaniaethau personol, cymdeithasol a diwylliannol
- Perfformio
- Archwilio pwrpas ac ystyr
Y Dyniaethau
- Pwysigrwydd cymdeithasol a diwylliannol
- Hunaniaeth
- Tebygrwydd a gwahaniaethau cymdeithasol
