Cartes de visite
Erbyn diwedd yr 1850au roedd ffotograffiaeth wedi cyrraedd y stryd fawr, ac roedd stiwdios ffotograffwyr yn gyffredin yn y rhan fwyaf o drefi a dinasoedd. Roedd y rhan fwyaf o bobl yn dewis cael eu llun wedi ei roi ar ddarn o gerdyn, o’r enw cartes de visite. Byddai’r rhain yn cael eu cyfnewid gyda ffrindiau a pherthnasau a daethant i fod yn boblogaidd iawn. Mae gan y Llyfrgell nifer o enghreifftiau o’r rhain gan amrywiaeth o ffotograffwyr.
Dechreuodd John Thomas yn gwerthu cartes des visite o enwogion Cymreig y dydd. Byddai hefyd yn tynnu ffotograffau o bobl gyffredin, yn aml wrth eu gwaith. Cofir amdano fwyaf heddiw am ei olygfeydd topograffig. Mae rhyw 3,000 o ffotograffau John Thomas i’w gweld ar ein gwefan.
Roedd John Thomas yn herio gwaith ffotograffwyr megis Francis Frith a James Valentine a oedd yn portreadu golygfeydd hardd Cymru. Mae’r Casgliad Cenedlaethol o Ffotograffau Cymreig yn cynnwys dros 35,000 o olygfeydd gan Francis Frith.
Wrth i’r 19eg fynd yn ei blaen ehangodd ffotograffiaeth yn ei apêl. Yn raddol, daeth datblygiadau technolegol â ffotograffiaeth o fewn cyrraedd pob un o’r dosbarthiadau cymdeithasol, a daeth y ciplun i amlygrwydd, megis yr olygfa hon o ymdrochwyr yn Aberaeron gan J Glyn Davies.
Roedd ffotograffwyr lleol ar y stryd fawr mor boblogaidd ag erioed ac mae gwaith D C Harries o Landeilo, P B Abery o Lanelwedd, William Harwood o Gricieth ac Arthur Lewis o Aberystwyth i gyd yn cael eu cynrychioli yn y casgliad.