Beibl Cymraeg 1588 a'r Esgob William Morgan

Trodd Lloegr a Chymru yn wledydd Protestannaidd wedi i Elisabeth I ddod yn Frenhines Lloegr yn 1558. Roedd yn rhaid i’r frenhines ifanc benderfynu beth fyddai orau i’w theyrnasiad, naill ai gorfodi pobl Cymru i ddefnyddio’r Saesneg, gan beryglu eu bod yn cefnu ar Brotestaniaeth, neu roi’r hawl iddyn nhw gynnal gwasanaethau a darllen o’r Beibl yn Gymraeg.

Pan basiwyd Deddf 1563 yn rhoi’r hawl i gyfieithu’r Beibl i’r Gymraeg, un o’r amodau oedd y byddai’n rhaid i Esgobion Cymru gytuno ar bwy fyddai’r person gorau i wneud y gwaith. Yn 1578 rhoddwyd yr hawl swyddogol i William Morgan gychwyn ar y cyfieithu. Cwblhawyd y gwaith pan gyhoeddwyd Y Beibl Cyssegr-lan yn Llundain yn 1588, y cyfieithiad cyntaf Cymraeg o’r Beibl cyfan.

Wrth gyfieithu roedd William Morgan wedi addasu cyfieithiad 1567 William Salesbury o’r Testament Newydd a’r Salmau, ond cyfieithodd gweddill y Beibl - Yr Hen Destament – yn uniongyrchol o Hebraeg a Groeg. Roedd yn feistr ar ddarllen yr hen ieithoedd yma, ac am ei fod hefyd yn feistr ar y Gymraeg mae pobl yn dal i ganmol ei gyfieithiad fel campwaith sydd wedi dylanwadu ar yr iaith Gymraeg ers hynny.

• Sut oedd Cymru yn wahanol yn 1588?
• Sut oedd pobl yn derbyn gwybodaeth yn 1588 o’i gymharu â heddiw?
• Pam wnaeth cyfieithu’r Beibl greu mwy o effaith ar gymdeithas nag unrhyw lyfr arall ar y pryd yng Nghymru?
• Pam wnaeth cyfieithu’r Beibl gymryd gymaint o amser?
• Sut mae peiriannau argraffu wedi newid erbyn heddiw?

• Ymchwilio pwysigrwydd Beibl 1588 i’r iaith Gymraeg.
• Gwylio'r fideo ac ateb y cwis
• Argraffu bloc pren

(sydd yn deillio o’r datganiadau o’r hyn sy’n bwysig)

Dyniaethau

• Deall y gorffennol
• Newidadau dros amser
• Cyfraniad at gymdeithas

Ieithoedd, Llythrennedd a Chyfathrebu

• Iaith a pherthyn
• Gwrando a deall
• Amrywiaeth ieithoedd
• Trawsieithu