Plant Machynlleth yn dod wyneb yn wyneb â phaentiad o Lyfrgell Genedlaethol Cymru

19.03.2025

Ar Ddydd Mercher 19 Mawrth 2025, cafodd disgyblion Ysgol Bro Hyddgen y profiad arbennig o weld y paentiad Ovis Alarmed (1973) gan Tony Steele-Morgan yn dod i’w dosbarth.

Deilliodd y cyfle unigryw hwn yn wreiddiol wrth i Lyfrgell Genedlaethol Cymru gymryd rhan yn ‘Campweithiau mewn Ysgolion’ – cynllun gan Art UK i ddod â phlant wyneb yn wyneb â gweithiau celf gwych y tu mewn i’w hystafell ddosbarth, gan chwalu rhwystrau traddodiadol i gelf.

Mae’r diwrnod ymgysylltu hwn yn rhan o ymrwymiad ehangach y Llyfrgell i hyrwyddo celf gyfoes fel rhan o CELF: Oriel Celf Gyfoes Genedlaethol i Gymru. Nod CELF yw rhoi cyfle creadigol, gan gysylltu crewyr a chynulleidfaoedd â chelfyddyd Cymru heddiw.

Fel rhan o’r ymweliad, bu’r disgyblion hefyd yn gweithio gyda’r cerddorion lleol Siôn a Liam Rickard, aelodau o’r band Lo-fi Jones i greu cân newydd sbon, yn seiliedig ar y gwaith celf.

Dywedodd Mabli:

“Rêli wedi mwynhau gwneud y gân. Roedd y llun yn ddiddorol, a neb yn siwr beth oedd y 'ram' yn gwneud. Hoff ddarn fi oedd y pili pala ar y ffrâm a'r blodau gwyllt hardd. Achos bod ni wedi neud mor dda, ni'n cael mynd i'r Llyfrgell Genedlaethol yn Aberystwyth - ni'n edrych 'mlan.”

Dywedodd Seren:

“Ni wedi cael hwyl yn rhoi syniadau i Sion a Liam, ac roedd hi'n sbort gweld y gân yn dod at ei gilydd. Roedd pawb yn gweiddi mas geiriau sydd yn odli. Ni wedi joio canu am y llun, ac mae nhw wedi recordio ni.”

Dywedodd Finlay:

“Roedd y wers yn cŵl - fi oedd yn controlo'r sgrîn i gael geiriau'r gân. Pryd ydech chi'n dod eto?”

Ar Ddydd Gwener 28 Mawrth, bydd yr ysgol yn cael cyfle i ymweld â Llyfrgell Genedlaethol Cymru, i weld sut mae’r eitem yn cael ei gadw’n ddiogel, i ddysgu mwy am y Casgliadau Cenedlaethol, ac i weld sut y cânt eu cadw er mwyn i genedlaethau’r dyfodol allu cael mynediad atynt.

Mae gwaith y Llyfrgell o fynd â chelf mewn i ysgolion yn rhan o’n strategaeth i estyn allan i gymunedau ar draws Cymru a chefnogi cyfranogiad mewn gweithgareddau diwylliannol, addysgol a chelfyddydol ar gyfer plant a phobl ifanc.

Mae’r sesiynau yn hwyluso’r ysgol i alinio gyda’r Cwricwlwm i Gymru, tra’n cefnogi Meysydd Dysgu a Phrofiad Y Dyniaethau, a’r Celfyddydau Mynegiannol, yn ogystal â chyflwyno deunydd sy’n berthnasol i gynefin y disgyblion.
 

--Diwedd--
** This press release is also available in English **

Cyswllt cyfryngau Llyfrgell Genedlaethol Cymru
Rhodri ap Dyfrig, Pennaeth Marchnata a Chynulleidfaoedd,  
rhodri.apdyfrig@llyfrgell.cymru / 07521 761762

NODIADAU I OLYGYDDION

Am Lyfrgell Genedlaethol Cymru
Mae Llyfrgell Genedlaethol Cymru yn Llyfrgell i Gymru a’r byd. Wedi ei lleoli yn Aberystwyth, mae’n gartref i stori Cymru.

Wedi ei hagor yn 1907, mae’r Llyfrgell yn ganolbwynt ymchwil i ddiwylliant a threftadaeth Cymru a’r gwledydd Celtaidd.

Pwrpas y Llyfrgell yw gwneud ein diwylliant a'n treftadaeth yn hygyrch i bawb allu dysgu, ymchwilio a mwynhau.

Rydym yn llyfrgell adnau cyfreithiol, sy'n golygu fod gennym hawl i gopi o bob cyhoeddiad print ym Mhrydain ac Iwerddon, ond mae ein casgliadau hefyd yn cynnwys y canlynol:

• 7,000,000 troedfedd o ffilm
• 250,000 awr o fideo
• 6,000,000 o lyfrau a phapurau newydd
• 40,000 llawysgrif
• 1,500,000 map
• 150,000 awr o sain
• 950,000 ffotograff
• 60,000 gwaith celf
• 1,900 metr ciwb o archifau

Gallwch chwilio'r casgliadau ar-lein a chewch wybodaeth bellach ynghyd â rhestr o adnoddau ar wefan y Llyfrgell.

Am Wasanaeth Addysg LlGC
Sefydlwyd Gwasanaeth Addysg LLGC yn 2002. Ei brif waith yw:

• Cyflwyno rhaglen o weithgareddau addysgol o safon uchel sy’n hyrwyddo Llyfrgell Genedlaethol Cymru a’r casgliad cenedlaethol drwy’r cwricwlwm ysgol.
• Cynyddu ymwybyddiaeth plant a phobl ifanc o hanes, diwylliant a threftadaeth Cymru.
• Hwyluso mynediad at wybodaeth i’r rhai mewn addysg ac addysgwyr, a’u cynorthwyo i gael y gorau o’n casgliadau drwy ddehongli gwybodaeth sydd yn y casgliad cenedlaethol.
• Cynyddu presenoldeb y Llyfrgell, ac ymwybyddiaeth o’r sefydliad a’r gwaith mae’n gwneud, ar draws Cymru.
• Cynorthwyo Llyfrgell Genedlaethol Cymru i gyflawni blaenoriaethau strategol Llyfrgell i Gymru a'r Byd cynllun strategol Llyfrgell Genedlaethol Cymru, 2021 - 2026.
• Cynhyrchu adnoddau dysgu digidol o safon uchel sy’n cynorthwyo athrawon i gyflwyno’r cwricwlwm yng Nghymru, a chyhoeddi’r rhain ar Hwb.
• Rheoli prosiectau amrywiol sy’n cynnig mynediad at y casgliadau i blant, pobl ifanc ac oedolion.
• Cyfrannu at gefnogi agenda cynhwysiad cymdeithasol a lleihau anghydraddoldeb Llywodraeth Cymru drwy weithio mewn ardaloedd difreintiedig.

Ers 2007 mae gwasanaeth Addysg Llyfrgell Genedlaethol Cymru wedi bod yn cyflwyno casgliadau’r Llyfrgell mewn ardaloedd ar draws Cymru fel rhan o’i rhaglen estyn allan. Caiff y prosiectau hyn eu cynllunio a’u cyflwyno mewn partneriaeth ag awdurdodau lleol, ysgolion a sefydliadau eraill, a’u teilwra i ateb anghenion y defnyddwyr, yn ogystal ag ateb gofynion y cwricwlwm o ran cynnwys a sgiliau.

Am Gampweithiau Mewn Ysgolion
Yn 2013 lansiodd Art UK prosiect Campweithiau mewn Ysgolion gyda'r nod o ddod â phlant wyneb yn wyneb â gweithiau celf hynod ac eiconig y tu mewn i'w hystafell ddosbarth, gan chwalu rhai rhwystrau traddodiadol sy’n codi wrth ddod i gysylltiad â chelf. O ganlyniad, benthycwyd ystod o gampweithiau i ysgolion gan artistiaid enwog, er enghraifft L. S. Lowry, Monet a Turner.

Yn dilyn llwyddiant y cynllun, cyhoeddodd Art UK y byddai Campweithiau mewn Ysgolion yn dychwelyd yn 2018, fel rhan o'r prosiect cerfluniau - y prosiect dogfenni cerfluniau mwyaf erioed a gynhaliwyd yn y DU hyd yma. Unwaith eto, bydd gweithiau celf yn teithio allan o stiwdios artistiaid, amgueddfeydd ac orielau’r genedl, ac i mewn i ysgolion. Mae'r fenter hefyd yn hwyluso’r broses o adeiladu perthynas rhwng ysgolion a chasgliadau sy’n arwyddocaol i’w hardal.

Gwneir rhaglen Campweithiau mewn Ysgolion yn bosibl diolch i grantiau hael gan Sefydliad Stavros Niarchos a Chronfa Dreftadaeth y Loteri Genedlaethol.

Am Ovis Alarmed
Daeth Tony Steele-Morgan yn adnabyddus yng Nghymru yn y 1970au am ei baentiadau Swrealaidd manwl sy’n casglu gwrthrychau symbolaidd at ei gilydd mewn tirweddau.

Yn y pellter gwelir diwydiant yn bygwth harddwch byd natur, ac awgrym y teitl yw bod Ovis (yr hwrdd) wedi cael braw.

Ond mae gobaith yma hefyd, gan bod yr hwrdd a’r glöyn byw, yn draddodiadol, yn symbolau o drawsnewid, dycnwch ac aileni.