Cerddoriaeth draddodiadol Cymru

Digidwyd eisoes dair llawysgrif bwysig o waith John Jenkins (Ifor Ceri, 1770–1829), sef:

• Melus-seiniau Cymru (Llsgr. NLW 1940iA)
• Per-seiniau Cymru (Llsgr. NLW 1940iiA)
• Melus geingciau Deheubarth Cymru (LlGC, J. Lloyd Williams AH1/34)

Am gefndir y rhain, gweler ysgrifau print pwysig Daniel Huws, ‘Melus-Seiniau Cymru’, Canu Gwerin (Folk Song), 8 (1985), 32-50, a 9 (1986), 47-57.

Conglfaen ein casgliadau di-brint o alawon gwerin Cymru yw papurau’r unigolion hynny fu’n ymwneud â chasglu caneuon, ac â dehongli’r traddodiad, yn ystod yr ugeinfed ganrif, yn eu plith:

• Papurau Meredydd Evans a Phyllis Kinney (catalog i ddod yn fuan)
• Kitty Idwal Jones Papers
• Dr J. Lloyd Williams Music MSS and Papers
• W. S. Gwynn Williams Papers

Bu nifer o’r uchod yn gysylltiedig â Chymdeithas Alawon Gwerin Cymru, ac mae archif y gymdeithas honno yn y Llyfrgell hefyd:

Welsh Folk-Song Society Records

Cymharol brin yw’r archifau hynny sy’n ymwneud â’n traddodiad o ganu penillion, a gobeithiwn ehangu ein casgliadau yn y maes hwn yn ystod y blynyddoedd nesaf. Yma eisoes y mae:

• Gosodiadau Cerdd Dant Ted Richards (‘Iorwerth Maldwyn’) (mae ychwanegiad eto i’w gatalogio)
• Papurau Eunice Bryn Williams
• Papurau Gwyliau Cerdd Dant Cymru

Yn Archif Genedlaethol Sgrin a Sain Cymru, yma yn y Llyfrgell, y disgwylid canfod cynnyrch mwyafrif datgeiniaid gwerin y genedl, ond ymysg yr archifau, ceir hefyd gasgliadau:

• John Roberts (‘Telynor Cymru’) Papers
• Papurau Cymdeithas Telynau Cymru

Yn 2016, yn sgil cyfraniad ariannol hael gan Gymdeithas Alawon Gwerin Cymru, digidwyd y casgliadau printiedig cynnar a ganlyn gan y Llyfrgell:

• John Parry (Rhiwabon) & Evan Williams, Antient British Music ... (London, 1742)
• John Parry, A Collection of Welsh, English & Scotch Airs ... (London, 1761)
• John Parry, British Harmony ... (London and Ruabon, 1781)
• Edward Jones (Bardd y Brenin), Musical and Poetical Relicks of the Welsh Bards ... (London, 1784)
• Edward Jones, Musical and Poetical Relicks of the Welsh Bards ... (London, 1794)
• Edward Jones, The Bardic Museum, of primitive British literature ... (London, 1802)
• Edward Jones, Musical and Poetical Relicks of the Welsh Bards ... (London, 1825)
• Edward Jones, Hên Ganiadau Cymru. Cambro-British melodies ... (London, 1825)
• John Parry (Bardd Alaw), The Welsh Harper ... (London, 1839 & 1848)
• Nicholas Bennett, Alawon fy Ngwlad. The Lays of my Land ... (Newtown, 1896)

Er mwyn canfod geiriau caneuon Cymraeg, yn y mesurau caeth neu rydd, yn ein casgliadau, mae dwy gronfa electronig i’w chwilio ar wefan y Llyfrgell:

• Baledi Cymru Ar-lein, sy’n cynnwys tua 4,000 o faledi wedi'u digido, yn dyddio yn bennaf o'r ddeunawfed a'r bedwaredd ganrif ar bymtheg, a hynny o gasgliadau'r Llyfrgell Genedlaethol a Llyfrgell Prifysgol Caerdydd
• Y Mynegai i Farddoniaeth y Llawysgrifau (MALDWYN gynt), sy’n cynnwys cyfeiriadau at filoedd o gerddi Cymraeg, caeth a rhydd, a ysgrifennwyd mewn llawysgrifau cyn 1830, llawysgrifau sydd yn y Llyfrgell Genedlaethol ac mewn sefydliadau eraill.