Opera roc a sioeau cerdd

Efallai'r taw’r Opera Roc mwyaf adnabyddus yw ‘Nia Ben Aur’. Ysgrifennwyd a pherfformiwyd gan rai o'r enwau mwyaf ym myd Roc a Pop Cymreig y 1970au gan gynnwys Edward H. Dafis, Hergest, Ac Eraill a Sidan.
Perfformiwyd Nia Ben Aur am y tro cyntaf ar lwyfan pafiliwn yr Eisteddfod Genedlaethol yng Nghaerfyrddin yn 1974. Hon oedd un o’r sioeau cyntaf o’i bath yn y Gymraeg, a hefyd y tro cyntaf i’r byd cerddoriaeth roc a phop gael ei groesawi ar lwyfan yr Eisteddfod. Gwnaethpwyd recordiad o'r sioe ym 1975 a'i ryddhau ar label record Sain. Ail-ryddhawyd fersiwn wedi'i hail-lunio'n ddigidol ar CD, eto ar label Sain yn 2000.

Ysgrifennodd Meic Stevens, Geraint Jarman a Heather Jones opera roc yn 1970 ar gyfer HTV sef Etifeddiaeth drwy’r Mwg.

Ceir copi o raglen radio BBC Radio Cymru ‘Etifeddiaeth Drwy'r Mwg’ yn y Llyfrgell: ‘Dathlu deugain mlynedd darllediad cynta'r Opera Roc Gymraeg 'Etifeddiaeth Drwy'r Mwg'. 3 Mai 2010. (LlGC AGSSC-RADIO / Digidol/Digital   llgc-id:1302531)

Mae fideo o raglen deledu ‘Etifeddiaeth Drwy'r Mwg’ a ddarlledwyd ar 28 Chwefror 1970 yn rhan o archif HTV Wales yn y Llyfrgell, Roedd John Ogwen, Robin Griffiths, Geraint Wyn Davies, Huw Tudor, Heather Jones a Mike Stevens yn ymddangos yn y rhaglen, ac mae llais Geraint Jarman yn darllen cerdd. Arbrawf ar gyfer Dydd Gwyl Dewi oedd y rhaglen Etifeddiaeth Drwy'r Mwg. Dyma ran o’r disgrifad yn y catalog: "an Experiment for St. David's Day to Introduce the Pop Music Style into Folk Singing in the Form of Opera". Production called "inheritance Through the Smoke". Words were by Geraint Jarman, and the music was composed (and sung by in one song featured here) by Meic Stevens. First song sung by Heather Jones, second song by Mike Stevens. 1 film reel (10 min.): black and white;16mm. (NLW 99240929102419).

Mae Hefin Wyn yn ‘Be Bop a Lula’r Delyn Aur’ (Y Lolfa 2002) yn son bod un o’r caneuon ar record Meic Stevens, ‘Diolch yn Fawr’  “yn arwydd-dôn sioe hwyr yr oedd Meic yn gysylltiedig â hi yn Eisteddfod Genedlaethol Bangor, 1971 sef ‘Sachliain a lludw’. Llwyfanwyd y sioe seicadelig gan Gwmni Theatr Cymru ac roedd yn cynnwys Meic Stevens, Heather Jones a’r Tebot Piws

Mae CD Gillian Elisa ‘Haul ar nos hir’ (Sain, 1999) yn cynnwys tair can o’r sioe gerdd Melltith ar y Nyth gan Endaf Emlyn a Hywel Gwynfryn, sef ‘Gollyngaf Di’ , ‘Yr Alaw’ a ‘Tu Draw’. Mae hefyd yn cynnwys dwy gan o’r sioe gerdd Celwydd gan Cefin Roberts, Tim Baker, Catrin Edwards a Valmai Jones ar gyfer Theatr Bara Caws sef ‘Tada a Mama’ a ‘Celwydd’.

Mae Albwm gyntaf Tecwyn Ifan ‘Y Dref Wen’, (Sain 1977), yn cynnwys caneuon o ddwy sioe, sef "Heledd", a berfformwyd yn Felin-fach, Pasg, 1975 ac "Yr Anwariaid" [The Barbarians], Aber-porth, Haf 1976.

• 1970 Etifeddiaeth Drwy’r Mwg
• 1971 Sachliain a Lludw
• 1974 Nia Ben Aur - Eisteddfod Genedlaethol Caerfyrddin, 1974
• 1975 Melltith ar y Nyth - geiriau gan Hywel Gwynfryn; cerddoriaeth gan Endaf Emlyn gyda Gillian Elisa yn canu.
• 1975 Heledd. Tecwyn Ifan. Perfformiwyd yn Felin-fach.
• 1976 Yr Anwariaid. Tecwyn Ifan. Perfformiwyd yn Aberporth.
• 1977 Ffantasmagoria gan Rhys Jones a Bob Roberts. Theatr Clwyd / Eisteddfod Genedlaethol Wrecsam.
• 1985 Ceidwad y Gannwyll - geiriau gan Robin Llwyd ab Owain; cerddoriaeth gan Robat Arwyn a Sioned Williams; Eisteddfod Genedlaethol Cymru y Rhyl 1985
• 1987 Rhys a Meinir - Robin Llwyd ab Owain; perfformiwyd ym Mhafiliwn Corwen, Theatr John Ambrose, Rhuthun;
• 1996. Iarlles y FFynnonn gan Robin Llwyd ab Owain.
• 1997 Er Mwyn Yfory - geiriau gan Penri Roberts; cerddoriaeth gan Robat Arwyn
• [1989 Eisteddfod yr Urdd] Jac Tŷ Isha gan Caryl Parry Jones a Hywel Gwynfryn
• 'Culhwch ac Olwen' gan Rhiannon Ifans, 2000
• 2001 Adlais o'r Sêr - cerddoriaeth a geiriau gan Robat Arwyn, Robin Llwyd ab Owain ac eraill.
• 2003 Pwy bia'r Gân? - sgript a geiriau caneuon gan Robin Llwyd ab Owain
• 2003. 'Dŵr'. Sioe am hanes Tryweryn gan Bethan Bryn a Jeremy Turner a berfformiwyd yng Ngŵyl Gerdd Dant Aberystwyth.
• 2009 Clymau gan Eilir Owen Griffiths a Ceri Elen

Dyma rai enghreifftiau o bapurau'n ymwneud â sioeau cerdd a geir yn ein harchifau. Ceir manylion pellach ar Archifau a Llawysgrifau LlGC.
Chwiliwch y Catalog am fformatiau eraill e.e.  CDs, llyfrau, ffotograffau, a deunydd o’r Archif Sgrin a Sain.

Mae archif sioeau cerdd Cymru yn gasgliad o sgriptiau a geiriau sioeau cerdd, gwreiddiol ac addasiadau, a berfformiwyd yng Nghymru mewn Eisteddfodau Cenedlaethol a'r Urdd yng Ngogledd Cymru, gan gynnwys:

• 'Ffantasmagoria',
• 'Olifar',
• 'Streic!',
• 'Wilco',
• 'Inc yn y gwaed',
• 'Hersprê' a
• 'Y seren ddwyfol'.

Aled Lloyd Davies a fu'n gyfrifol am lawer iawn o'r geiriau. Hefyd ceir 10 CD/DVD-Rom. 1 bocs. Cyfeirnod NLW ex 2863.

Dramâu, Pasiantau a Sioeau cerdd
Sgriptiau dramâu gwreiddiol ac anhysbys, addasiadau o ddramâu poblogaidd, dramâu a gomisiynwyd a sioeau plant. Fe’u perfformiwyd yn bennaf mewn cystadlaethau actio yn yr Eisteddfod Genedlaethol gan gwmnïau drama amatur neu ar lwyfan y brifwyl.

Sioeau Cerdd:

• Hei di ho, 1985. Sgript y sioe blant yn Eisteddfod Genedlaethol y Rhyl 1985. Y libretto gan Aled Lloyd Davies.
• Wŷ mewn picil, 1996. Sgript sioe blant Eisteddfod Genedlaethol Bro Dinefwr 1996. Y geiriau gan Janet Aethwy a Siwan Jones.
• Melangell, 2003. Sioe blant. Y geiriau gan Tudur Dylan Jones. Perfformiwyd yn Eisteddfod Genedlaethol Meifod, 2003.
• Mistar Jones, 1997. Sgript a sgôr y sioe gerdd i blant a berfformiwyd yn Eisteddfod Meirion a'r cyffiniau 1997. Y libretto gan Aled Lloyd Davies a'r gerddoriaeth gan Aled Lloyd Davies.
• Er mwyn yfory, 1997. Sgript y ddrama-gerdd, y geiriau gan Penri Roberts a Derec Williams. Perfformiwyd am y tro cyntaf yn Eisteddfod Genedlaethol Meirion a'r cyffiniau yn 1997.

Eisteddfod Rhyl 1985. Trafod Yr Opera Roc yn y ffeiliau cofnodion (FF/252)

Mae Cyfansoddiadau a Beirniadaethau’r Eisteddfod Genedlaethol yn cynnwys deunydd perthnasol:

• 2003 Cyfansoddiadau cerddorol. Can mewn arddull sioe gerdd (GMC/1)
• 2004 Cyfansoddiadau cerddorol. Can mewn arddull sioe gerdd (GCD/1)
• 2005 Cyfansoddiadau cerddorol. Can mewn arddull sioe gerdd (GEC/1)
• 2005 Drama a Ffilm. Ysgrifennu sioe gerdd benodol (GEC/7)
• 2006 Cyfansoddiadau cerddorol. Can mewn arddull sioe gerdd (GAC/1)
• 2006 Drama a ffilm, Ysgrifennu sioe gerdd (GAL/5)
• 2007 Cyfansoddiadau cerddorol. Can mewn arddull sioe gerdd (GFC/1)
• 2015 Cyfansoddiadau cerddorol. Sioe Gerdd (Tlws y Cerddor). (GTC/1)

Mae Emyr Edwards yn awdur dramâu a dramâu cerdd, ynghyd ag astudiaeth y theatr. Ef oedd sylfaenydd a chyfarwyddwr Cwmni Theatr yr Urdd. Bu’n brif arholwr lefel A Drama gyda CBAC am bum mlynedd ar hugain. Mae’r papurau yn cynnwys sgriptiau dramâu gan Emyr Edwards a chyfieithiadau a dramâu ganddo, 1973-2015. Hefyd, cyfrol a grynhowyd yn 2014, yn cynnwys ffotograffau, rhaglenni ac adolygiadau’n ymwneud â pherfformiadau Theatr Genedlaethol Ieuenctid yr Urdd, 1973-88.
Gweithiau yn cynnwys:

• Diwrnod mawr ym Merthyr (drama gerdd), 1978.
• Jiwdas Iscariot, 1979. Drama gerdd a gyhoeddwyd gan Wasg Christopher Davies yn 1979.
• Penderyn, 1982. Drama gerdd a luniwyd ar gyfer Ysgol Gyfun Rhydfelen.
• Senghenydd (drama gerdd), 1983.
• Chicago (drama gerdd), 1985.
• Merch y blodau, 1985. Opera roc a gomisiynwyd ar gyfer Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd yng Nghaerdydd.
• Y bont (drama gerdd), 1985.
• Trafferth lawr yn Tseina, 1987. Opera roc a ysgrifennwyd fel comisiwn ar gyfer Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd ym Merthyr Tudful yn 1987.
• Pasiant y peiriannau (drama gerdd), 1987. Pasiant a gomisiynwyd ar gyfer Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd ym Merthyr Tudful yn 1987.
• Elfis (drama gerdd), 1988.
• Kitch, 1989. Drama gerdd a gomisiynwyd gan Ysgol Gyfun Rhydfelen.
• Cwlwm, 1991. Opera roc a gomisiynwyd ar gyfer Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd yn Nhaf Elai yn 1991.
• Mewn cadwyni, Opera roc a gomisiynwyd ar gyfer Theatr Ieuenctid Morgannwg Ganol, 1992
• Guernica (drama gerdd), 1992.
• Branwen, 1992. Drama gerdd a gomisynwyd ar gyfer Ysgol Gyfun Rhydfelen, 1992.
• Dan bach Pontypridd, 1993. Drama gerdd a gomisiynwyd gan blant Ysgol Gymraeg Pontypridd.
• Bracchi, 1996. Drama gerdd a gomisiynwyd gan Ysgol Gyfun Rhydfelen.
• Nye, 1997. Drama gerdd a gomisiynwyd gan Eisteddfod Genedlaethol Urdd Gobaith Cymru, Islwyn, yn 1997.
• Byd islaw'r bont, 1998. Drama gerdd a gomisiynwyd gan Ysgol Gyfun Glantaf.
• Via Dolorosa, 1999. Drama gerdd a ysgrifennwyd yn wreiddiol ar gyfer ei pherfformio yn Eglwys Bethlehem, Gwaelod y Garth.
• Antur Maes y Mynydd, 1999. Drama gerdd a gomisiynwyd gan Ysgol Pencae, Caerdydd.
• Codi'r llenni (casgliad o ganeuon amrywiol), 1999.
• Cyffro yn y cwm, 2000. Drama gerdd a gomisiynwyd ar gyfer dathliadau arbennig Ysgolion Cymraeg y Rhondda.
• Gwragedd Guernika, 2006. Drama gerdd a gomisiynwyd gan Goleg y Drindod, Caerfyrddin.
• Brwydr y bais, 2009. Drama gerdd a luniwyd yn arbennig yn 2009 ar gyfer Cwmni Theatr Ysgol Gyfun Glantaf, Caerdydd.
• Yn y bwlch (drama gerdd), 2012.
• Mair. Drama gerdd, [2013]-[2015]
• Magdalen. Drama gerdd, 2017.

Chwilio archifau'r bwrdd Ffilmiau Cymraeg

• Papurau gweinyddol, gohebiaeth, Tachwedd 1974-Ebrill 1977, parthed ffilmiau, grant ar gyfer 'Nia Ben Aur'. (38/4)
• Gohebiaeth, Mai 1972-Ebrill 1980, yn cynnwys talu biliau, amcangyfrifon, manylion am grant Cyngor Celfyddydau Cymru tuag at gynhyrchu 'Nia Ben Aur', Ionawr 1974. (9/1)

Chwilio papurau Rhydwen Williams

Yn cynnwys:

• Barabbas, opera-roc, heb ddyddiad; ynghyd â nodiadau cefndirol. (ffeil 36)
• W.H. Davies. Opera roc yn ymwneud â W. H. Davies, heb ddyddiad, a luniodd ar y cyd gyda Stuart Burrows. (ffeil 39)

Chwilio papurau Gilmor Griffiths

Babouscka, 1983. Sgript gan Vera Griffiths, geiriau a cherddoriaeth gan Gilmor Griffiths. Addasiad o’r chwedl Rwsieg, ar gyfer sioe gerdd Ysgol Hiraddug, Dyserth. Sgriptiau, sgôr llawn mewn llyfr lloffion, brasluniau a nodiadau. Cerddoriaeth yn cynnwys: ‘Babouscka’; ‘Knowledge is a wonderful thing’; ‘Hwyrgân yr Hydref’; ‘The Kings’; ‘Parents are so square’.

Chwilio Earthfall Dance Company Archives

Mae papurau'r Earthfall Dance Company, yn cynnwys deunydd sy'n ymwneud â chynyrchiadau llwyfan, gweithdai phreswyl a theithiau, ee
Sioe ‘Gig’, 2009-2010.  Mae Gig yn croniclo'r digwyddiadau cythryblus ym mywyd band roc, gan ymgorffori dawns, cerddoriaeth fyw a ffilm. Mae'r eitemau'n cynnwys rhaglenni theatr printiedig, rhaglen deithiau a thaflenni; nodiadau creadigol a nodiadau / cyfarwyddiadau llwyfan; a’r sgôr gerddorol, 2009-2010.

Dwy Sioe Gerdd yn Archifau a Llawysgrifau LlGC

'Culhwch ac Olwen' a 'Dŵr'. Llawysgrif dwy sioe gerdd NLW ex 2839:

• 'Culhwch ac Olwen' [gan Rhiannon Ifans], 2000; a
• 'Dŵr' [sioe am hanes Tryweryn gan Bethan Bryn a Jeremy Turner a berfformiwyd yng Ngŵyl Gerdd Dant Aberystwyth, 2003], gyda rhai gosodiadau cerdd dant.

Archif Urdd Gobaith Cymru

Dyffryn Teifi a’r CYlch 1981. Ffeil am Opera Roc a Phasiant y plant (E21)

Papurau John Stoddart

Ffeil yn cynnwys cyfieithiadau (geiriau'n unig), 1988-1997, ynghyd â rhai nodiadau perthnasol am Opera, oratorio a sioe gerdd (1/1/6)
Ffeil yn cynnwys geiriau cyfieithiadau Sioe Gerdd ac operetta, 1996-1998 ar gyfer Eisteddfodau Cenedlaethol, 1987-2001.