Right Keys Only

Mae Bleach yn trac cerddoriaeth electronig a fideo newydd gan Right Keys Only, wedi’i greu fel rhan o gomisiwn creadigol gyda’r Archif Ddarlledu Cymru a Chelfyddydau Anabledd Cymru. Gwahoddodd y comisiwn artistiaid i archwilio’r archif ddarlledu fel ysbrydoliaeth ar gyfer gwaith digidol newydd.

Wrth bori drwy’r archif, daeth Right Keys Only ar draws eitem newyddion o Goleg y Fro, Y Rhws am gyrsiau cartrefi i ferched ifanc. Roedd yr eironi’n drawiadol: roedd y cyfrifoldebau a addyswyd yn adlewyrchu’r cyfrifoldebau cudd y mae gofalwyr ifanc yn aml yn eu cymryd. Roedd y darganfyddiad hwn yn taro tant dwfn gyda’i stori bersonol ei hun.

Yn ystod ei phlentyndod, daeth yn brif ofalwr i’w mam ar ôl iddi fynd yn sâl. Mae Bleach yn adlewyrchu’r profiadau hyn — pwysau cyfrifoldeb oedolion, sylwadau gan eraill (“mae hi mor aeddfed am ei hoedran”), a’r heddwch a geir y tu allan i’r cartref. Mae’r delweddau’n amlygu’r gwrthgyferbyniad hwn drwy liwiau sy’n newid a ffiniau pendant.

Mae’r geiriau hefyd yn cario adlais o This Woman’s Work gan Kate Bush — cân a oedd yn bwysig iawn i’w theulu. Roedd hi’n ffefryn gan ei mam, ac er bod difrod i’r ymennydd wedi effeithio ar ei chof, roedd hi’n gallu canu pob gair yn berffaith tra roedd ei merch yn coginio swper. Daeth y gân yn ddewis ei mam ar gyfer ei hangladd, gan wneud ei phresenoldeb yn y gwaith hwn yn fwy toredig fyth.

Hyd yn oed teitl y gwaith, Bleach, sy’n deillio o atgofion: roedd OCD ei mam yn golygu glanhau’r tŷ gyda bleach sawl gwaith yr wythnos. Mae’r arogl yn dal yn fyw yn ei chof — yn annifyr ond anorfod — ac yn siapio awyrgylch y gwaith.

Drwy gyfuno archif, sain, a hanes personol, mae Bleach yn fyfyrdod haenog ar ofal, colled, gwydnwch, a’r naratifau diwylliannol sy’n siapio ein bywydau.