Datganiad Caethwasiaeth Fodern

This document is also available in English
Mae’r ddogfen yma hefyd ar gael yn Saesneg

Mae Llyfrgell Genedlaethol Cymru ("y Llyfrgell") wedi ymrwymo i wella ein harferion i frwydro yn erbyn caethwasiaeth a masnachu pobl. Mae gennym ymagwedd dim goddefgarwch tuag at fasnachu mewn pobl a chaethwasiaeth fodern.

Datganiad Caethwasiaeth Fodern 2024/25

Cyflwyniad

Mae'r Datganiad hwn yn nodi ymrwymiad y Llyfrgell i gydnabod ac atal caethwasiaeth a masnachu pobl yn ei holl weithgareddau busnes ac o fewn ei chadwyni cyflenwi. Mae'n amlinellu'r camau a gymerwyd i sicrhau cydymffurfiaeth â Deddf Caethwasiaeth Fodern 2015 (MSA) a lleihau risgiau unrhyw gysylltiad ag arferion sy'n tanseilio egwyddorion diogelwch ac urddas i'n defnyddwyr a'n staff, yn enwedig o ran pobl o grwpiau agored i niwed.

Mae'r grwpiau mwyaf agored i niwed yn y DU yn cynnwys gweithwyr mudol, ymfudwyr anghyfreithlon, ceiswyr lloches ac unigolion, fel pobl ddigartref a phobl ag anableddau dysgu. Rydym yn parhau i ymchwilio a monitro sut y gallai caethwasiaeth fodern a masnachu pobl effeithio ar ddefnyddwyr, staff a'n cadwyni busnes a chyflenwi a sicrhau ein bod yn ymateb yn effeithiol trwy ein polisïau a'n gweithredoedd.

Mae'r Datganiad hwn yn ymdrin â'n sefyllfa bresennol ar gaethwasiaeth fodern a gweithgareddau a gynhaliwyd yn ystod blwyddyn ariannol 2024/25. Disgwylir I’r Datganiad leihau’r risgiau o gaethwasiaeth a masnachu pobl yn y cadwyni busnes a chyflenwi.

Strwythur a Busnes Sefydliad

Llyfrgell Genedlaethol Cymru yw llyfrgell adnau cyfreithiol cenedlaethol Cymru ac mae’n un o gyrff a noddir gan Lywodraeth Cymru. Hon yw’r llyfrgell fwyaf yng Nghymru, gyda dros 6.5 miliwn o lyfrau a chyfnodolion, a’r casgliadau mwyaf o archifau, portreadau, mapiau a delweddau ffotograffig yng Nghymru. Mae’r Llyfrgell hefyd yn gartref I’r casgliad cenedlaethol o lawysgrifau Cymreig, Archif Sgrin a Sain Genedlaethol Cymru, a’r casgliad mwyaf cynhwysfawr o baentiadau a phrintiau topograffig yng Nghymru. Fel y brif lyfrgell ymchwil ac archif yng Nghymru ac yn un o’r llyfrgelloedd ymchwil mwyaf yn y Deyrnas Unedig, mae’r Llyfrgell Genedlaethol yn aelod o Lyfrgelloedd Ymchwil y DU a Chonsortiwm Llyfrgelloedd Ymchwil Ewropeaidd.

Wrth wraidd y Llyfrgell mae’r genhadaeth I gasglu a chadw deunyddiau sy’n gysylltiedig â Chymru a bywyd Cymreig a’r rhai y gall pobl Cymru eu defnyddio ar gyfer astudio ac ymchwilio.

Mae’r Llyfrgell yn cyflogi tua 220 o weithwyr y mae 100% ohonynt yn gweithio yn y DU (yn gweithio’n llawn amser ac yn rhan-amser).

Mae dull y Llyfrgell o fod yn fusnes cyfrifol yn gweld pwysigrwydd –

• Rheoli ein cadwyn gyflenwi yn gyfrifol
• Trin defnyddwyr, cwsmeriaid a chyflenwyr yn deg a chyda pharch
• Gorwedd caffael moesegol gyda gwerth am arian

Diwydrwydd dyladwy

Mae’r Llyfrgell wedi cymryd amser I ddeall goblygiadau’r MSA a nodi’r meysydd yn ein cadwyn fusnes a chyflenwi lle mae’r risg fwyaf yn bodoli. Dyma’r rhain:

• Caffael – gall caethwasiaeth fodern ddigwydd mewn cadwyn gyflenwi trwy arferion caffael annigonol neu amhriodol. Mae ein cadwyn gyflenwi yn cynnwys gwasanaethau a nwyddau, gyda’r ardaloedd risg uchaf yn gysylltiedig â’n gweithgarwch adeiladu a chynnal a chadw.
• Cefnogi defnyddwyr y Llyfrgell – efallai y byddwn hefyd yn dod ar draws caethwasiaeth a/neu fasnachu mewn pobl mewn cysylltiad â defnyddiwr ein gwasanaethau, yn enwedig y rhai o grwpiau lleiafrifol neu sydd wedi’u hallgau’n gymdeithasol a allai fod yn destun llafur gorfodol a/neu gaethiwed domestig, ac o bosibl mewn cysylltiad â’n gweithlu.

Mae’r Llyfrgell wedi nodi’r prif risgiau mewn perthynas â’r meysydd allweddol hyn ac wedi rhoi mesurau ar waith I’w lliniaru. Mae’r rhain yn cynnwys:

• Hyfforddiant gorfodol I bob gweithiwr sy’n ymwneud â chaffael yn egluro goblygiadau’r MSA a’r hyn y dylent ei wneud I gydnabod ac adrodd am achosion posibl.
• Sgrinio ein dogfennaeth gaffael i sicrhau bod mesurau diogelu digonol ar waith ar bob cam o'r broses, h.y. profion marchnad feddal, holiaduron cyn cymhwyso a thendro ffurfiol. Mae ein dogfennaeth eisoes yn adlewyrchu ein hymrwymiad i fod yn fusnes cyfrifol trwy ymgorffori gofynion ar werth cymdeithasol. Rydym bellach wedi ymestyn yr arfer hwn i'r holl gyflenwyr newydd p'un a ydynt wedi bod trwy broses gaffael ffurfiol ai peidio.
• Sicrhau bod gan y Llyfrgell y gwiriadau a’r balansau cywir o fewn systemau recriwtio, megis cymhwysedd I weithio yn y DU a gwiriadau Gwasanaeth Datgelu a Gwahardd (DBS) neu Disclosure Scotland.

Cadwyn Gyflenwi a Chaffael

Nid oes gan y Llyfrgell unrhyw gadwyn gyflenwi uniongyrchol y tu allan I’r Deyrnas Unedig.

Ar gyfer contractau mawr, mae'r Llyfrgell yn gweithredu cadwyn gyflenwi ganolog gan ddefnyddio system gaffael gymeradwy, sy'n gofyn am ddefnyddio cyflenwyr a gymeradwywyd ymlaen llaw. Mae hyn yn golygu bod rheolaethau mwy trylwyr ar waith cyn i wariant gael ei gyflawni yn ogystal â gwell gwelededd ar gyfer gwiriadau ôl-weithredol.

Diogelu

Mae Polisi Diogelu Plant, Pobl Ifanc ac Oedolion y Llyfrgell (diweddarwyd yn 2022) yn cynnwys cyfeiriad at gaethwasiaeth fodern fel math neu batrwm ymddygiad sy’n gyfystyr â cham-drin person sydd mewn perygl. Mae’r Llyfrgell yn ei gwneud yn ofynnol I bob gweithiwr perthnasol gwblhau hyfforddiant ar ddiogelu oedolion a phlant. Mae canllaw I’r MSA ar gael I’r holl weithwyr ar dudalennau diogelu mewnrwyd y Llyfrgell, 3ochr yn ochr â’r polisïau a’r gweithdrefnau diogelu.

Pobl

Mae ein Polisi Pobl yn cyfeirio’n benodol at yr MSA. Mae’r polisi hefyd yn pwysleisio bod Llyfrgell Genedlaethol Cymru wedi ymrwymo I urddas yn y gwaith a thriniaeth deg gan yr holl gydweithwyr. Mae gennym hefyd Bolisi Chwythu’r Chwiban a Chod Ymddygiad Gweithwyr.

Recriwtio

Mae Polisi Recriwtio a Dethol y Llyfrgell yn cynnwys gofynion perthnasol o ran gwirio cymhwysedd I weithio yn y DU a chynnal gwiriadau angenrheidiol fel gwiriadau DBS (Gwasanaeth Datgelu a Gwahardd) ar gyfer pob aelod 3o staff.

Monitro Effeithiolrwydd

Er y bydd ystod ehangach o ddangosyddion perfformiad yn cael eu hystyried yn y dyfodol, y prif ddull o fonitro effeithiolrwydd o fewn y gadwyn gyflenwi fydd y meini prawf cyn cymhwyso ar gyfer cyflenwyr, sy’n cynnwys gofyniad I gael mesurau ar waith I leihau’r posibilrwydd o gaethwasiaeth fodern 3busnes a’u cadwyn gyflenwi. P’un a yw sefydliad yn ei gyhoeddi ai peidio mae datganiad caethwasiaeth fodern yn gwestiwn safonol a ofynnir yn ein proses breswylio fel rhan o ddiwydrwydd dyladwy cyn I unrhyw gyflenwr gael ei sefydlu.

Mae elfennau o reoli contractau sy’n cael eu cynnwys mewn dangosfyrddau perfformiad yn ymwybodol o beidio â chreu amgylcheddau lle gall caethwasiaeth fodern (yn enwedig ar ffurf llafur bondio) ddod yn ffordd y mae cyflenwr neu safle cynhyrchu yn ceisio delio â phwysedd amser byr afrealistig a disgwyliadau cysylltiedig gweithrediadau neu eu partneriaeth cyflenwi.

Llywodraethu

Ar y lefel uchaf y mae’r cyfrifoldeb am gydymffurfio â’r MSA yn gyfrifol am y Datganiad a neilltuwyd I’r Prif Weithredwr. Mae cyfrifoldebau penodol wedi’u neilltuo I benaethiaid adrannau sy’n cael eu nodi fel meysydd risg allweddol:

• Cadwyn gyflenwi
• Staff a defnyddwyr bregus
• Gwasanaethau Pobl – Gwirfoddoli

Mae'r Llywodraeth wedi cyflwyno mesurau newydd i gryfhau Deddf Caethwasiaeth Fodern 2015 a sicrhau bod busnesau mawr a chyrff cyhoeddus yn mynd i'r afael â risgiau caethwasiaeth fodern mewn cadwyni cyflenwi. Mae bellach yn ofynnol i sefydliadau sydd â chyllideb o £36 miliwn neu fwy ym mhob sector gyhoeddi eu datganiadau caethwasiaeth fodern ar wasanaeth adrodd newydd gan y llywodraeth ddigidol. Nid yw Llyfrgell Genedlaethol Cymru yn dod o fewn y categori hwn ond bydd yn ystyried cyhoeddi ei datganiad caethwasiaeth fodern ar sail wirfoddol.

Rhodri Llwyd Morgan
Prif Weithredwr

Mehefin 2025