Cymunedau Cymru

Mae dysgwyr Ysgol Uwchradd Cathays wedi cynllunio murlun i gynrychioli’u cymuned. Roedd UNIFY, artistiaid sydd wedi creu nifer o furluniau enwog yng Nghaerdydd wedi cynnal 6 gweithdy gyda dysgwyr blwyddyn 7 mewn gwersi celf. Roedd y gweithdai yn cynnwys:

• Ymweld â murluniau stryd ar draws Caerdydd
• Ymchiwilio The Wales Window, Alabama gan John Petts a'i hanes.
• Cyd-gynllunio murlun i ddathlu amrywiaeth yn y gymuned, ac arddangos sut y gallai celf gysylltu pobl. 

Mae dysgwyr Ysgol Gynradd Sgeti wedi ymchwilio ‘Brwydr Abertawe’, 1969, apartheid yn Ne Affrica, Nelson Mandela a’r symudiad Gwrth-Apartheid yng Nghymru. Roedd ymchwilio ddigwyddiad lleol wedi creu ymwybyddiaeth o achos rhyngwladol. Cafodd y dywgyr gyfle i:

• Bori drwy archif Peter Hain am y protestiadau gwrth-apartheid.
• Gwrando ar Ricardo Erasmus yn rhannu ei brofiad o fyw yn Ne Affrica ac ystyr y gair Ubuntu. 
• Creu posteri gwrth-apartheid/Ubuntu gydag artist lleol Sarah Hopkins yn seiliedig ar boster ‘Racism is a Poison’ Paul Peter Piech. 
• Gwrando ar Peter Hain yn esbonio ei rôl yn y mudiad gwrth-apartheid pan ymwelodd â'r ysgol.

Roedd Ysgol Hamadryad eisiau dysgu mwy am brofiadau glowyr Du o Gymru a chysylltiad Paul Robeson a’r glowyr. Cafodd y dysgwyr gyfleoedd i:

• Ddysgu mwy am lowyr Du yng Nghymru gyda'r awdures a’r hanesydd Rebecca Eversley-Dawes, a ddaeth i gynnal gweithdy ymchwilio ffynonnellau cynradd ac eilradd. 
• Ymchwilio y cysylltiad rhwng Paul Robeson â’r glowyr. Gwylio nhw glip o’r ffilm ‘Proud Valley’. 
• Cymryd rhan mewn gweithdy barddoniaeth gyda Alex Wharton, Children’s Laureate Wales, lle buon nhw'n gwrando ar gerdd Alex Wharton ‘Diolch Mr Robeson’ a chreu cwpledi am y glowyr Du o Gymru. 
• Creu platiau i gofio am y glowyr Du gyda’r artist Lowri Davies. Cafodd y cwpledi greon nhw yn y gweithdy gyda Alex Wharton eu cynnwys ar y platiau.

Nod y prosiect oedd dysgu a deall mwy am grefydd yn eu hardal o  Gaerdydd. Cysylltodd Addewid Caerdydd â’r Llyfrgell i holi os byddai modd i ni gefnogi prosiect gyda'n archifau. Roedd y prosiect yn cynnwys:

• Pwyslais ar sut gallwn ni gyd-fyw a chydfodoli mewn cymuned sydd ag amryw o grefyddau. 
• Creu ffilm ddogfen ar y thema gan ddefnyddio clipiau o Archif Ddarlledu Cymru i gyfoethogi eu ffilm. 
• Trefnodd y Llyfrgell i’r gwneuthurwr ffilmiau Mo Jannah fynd i’r ysgol i gynnal gweithdy creu ffilm ac ysbrydoli’r dosbarth. 
• Yn gysylltiedig â’r prosiect, cynhaliwyd Iftar yn yr ysgol yn ystod Ramadan i’r gymuned Fwslemaidd. Roedd teuluoedd a pherthnasau wedi casglu i weddïo ac i dorri’r ympryd ar dir yr ysgol. 
• Ymchwilio Ramadan i baratoi ar gyfer y Iftar.

Roedd Cymdeithas Affrica Gogledd Cymru eisiau dysgu mwy am adrodd straeon yn ystod eu gweithdai haf i deuluoedd. Daeth tua 50 o unigolion o Gymdeithas Affrica Gogledd Cymru ar fws o Fangor i’r Llyfrgell. Roedd yr ymweliad yn cynnwys:

• Gweithdai gyda’r storïwyr Phil Okwedy a Peter Stevenson, a oedd yn adrodd hanes Henry Box Brown, a oedd wedi ei gaethiwo yn yr UDA ond fe ddihangodd i Brydain a theithiodd o gwmpas Cymru yr adrodd ei hanes yn y 1850au a’r 1860au. 
• Roedd Phil a Peter yn adrodd straeon gan ddefnyddio ‘crankies’. Mae ‘crankie’ yn flwch pren mawr agored fel ffrâm llun sy’n cynnwys sgrôl hir sy’n troi gyda handlen ar ei ben. Mae’n debyg mae Henry Box Brown oedd y cyntaf i ddefnyddio’r ffurff yma o adrodd straeon yng Nghymru. 
• Cyfle i weld adroddiadau papur newydd sy’n cofnodi ymweliadau Henry Box Brown i Gymru.
• Cyfle i wneud crankies bychain eu hunain gyda Peter a Phil mewn gweithdy yn dilyn y sesiwn adrodd stori. 

Nod y prosiect oedd gweithio gyda grwpiau cymunedol i gyd-greu adnoddau dysgu am fudo i Gymru. Fe gysyllton ni â 4 grŵp cymunedol:

• KIRAN Cymru
• Cymdeithas Hanes Iddewig De Cymru
• Tiger Bay a'r Byd
• Cronfa Goffa Arandora Star

Defnyddiwyd eitemau o gasgliad y Llyfrgell ynghyd ag eitemau a ddarparwyd gan y grwpiau cymunedol i adrodd straeon am fudo i Gymru. Bydd y pecynnau yn cael eu profi gydag Ysgol Bro Pedr, Llanbedr Pont Steffan.