Yn dangos ar hyn o bryd yn Ystafell Peniarth Llyfrgell Genedlaethol Cymru mae Call Us By Name, a gynhyrchwyd gan Sefydliad Cenedlaethol Brenhinol y Deillion (RNIB) i goffau ei ganmlwyddiant ym 1968.
Mae’r ffilm 26 munud o hyd yn dangos pobl ddall a rhannol ddall o bob oed, naill ai gartref, mewn canolfannau hyfforddi amrywiol sy’n cael eu rhedeg gan yr RNIB, neu mewn ysgolion arbenigol. Yn yr ysgolion hyn, gwelir plant yn coginio ac yn dysgu sut i ddelio â'u hamgylchedd trwy chwarae, a gwelir merched yn Coleg Chorleywood Ysgol Ramadeg Genedlaethol i Ferched yn cael eu haddysgu Ffrangeg a cherddoriaeth gan ddefnyddio Braille. Mae oedolion mewn canolfan hyfforddi yn Torquay yn dysgu Braille ac yn cymdeithasu.
Hanesion a straeon gan yr unigolion hyn, sy’n adlewyrchu eu gwahanol ymagweddau a’u hymatebion i’w sefyllfaoedd sy’n ffurfio troslais y ffilm, a daw teitl y ffilm o eiriau un o’r cyfranwyr hyn:
“Hyd yn oed pe baech yn cau eich llygaid am gyfnod, ni allech deimlo colled eich golwg. Byddai'n rhaid i chi eu cau am byth i wybod unigedd a braw dallineb. Ond rydych chi'n dysgu byw gydag ef. Ar adegau gall fod yn gyffrous pan fyddwch chi'n dysgu meistroli technegau newydd. Ond peidiwch â theimlo trueni, peidiwch â gormesu â'ch cydymdeimlad. Siaradwch â ni’n uniongyrchol, cyffyrddwch â ni, neu galwch ni gydag ein henw.”
Ysgrifennwyd a chyfarwyddwyd Call Us By Name gan athrawes o Gaerdydd, Bernice Rubens. Efallai bod Rubens yn fwyaf adnabyddus fel y fenyw gyntaf i ennill gwobr Booker (ar gyfer The Elected Member, 1970), ond roedd hi hefyd yn fedrus wrth greu ffilmiau dogfen, yn canolbwyntio'n bennaf ar bynciau cymdeithasol.
Daw cerddoriaeth y ffilm gan Joseph Horovitz, un oedd Bernice Rubens yn nabod yn dda, hyd y gofynnodd hi iddo ddarparu darnau byr o gerddoriaeth ar gyfer y ffilm. Seiliodd y rhain ar emyn Luther ‘A stronghold sure is our God’, gan gadw’r prif amlinelliad ond ychwanegu blas rhythmig dan ddylanwad jazz fel cyfeiliant, i adlewyrchu pwrpas optimistaidd y ffilm.
Fe wnaeth Archif Sgrin a Sain Llyfrgell Genedlaethol Cymru ddigido Call Us By Name ar gyfer y prosiect Datgloi Treftadaeth Ffilm, ac mae hefyd i’w gweld yn llawn ar y BFI Player. Mae'r ffilm yn cynnwys gwedd eithaf nodedig oherwydd pylu llifyn, proses sy'n digwydd dros amser lle mae'r lliwiau gwahanol, cyan, melyn a magenta, yn pylu, yn aml ar gyfraddau gwahanol, gan amharu ar y cydbwysedd lliw.
Fel rhan o brosiect ‘Cymru Anabl’ yr Archif, a gefnogwyd gan Gronfa Dreftadaeth Sgrin Loteri Genedlaethol y BFI, comisiynwyd is-deitlau disgrifiadol a thraciau disgrifiad sain ar gyfer tua dwsin o ffilmiau o’r archif, gan gynnwys Call Us By Name. Mae hyn yn golygu y gall unrhyw un sy'n dymuno cyrchu neu sgrinio'r ffilmiau hyn yn y dyfodol wneud hynny gyda gwell hygyrchedd nag erioed o'r blaen. Yn Ystafell Peniarth, mae’r ffilm yn cael ei dangos gydag isdeitlau disgrifiadol Cymraeg ac mae trawsgrifiad Saesneg yn cyd-fynd â hi. Rydym yn edrych ar ffyrdd o gefnogi sain ddisgrifiad yn Ystafell Peniarth yn y dyfodol.
Er bod Call Us By Name bron yn 60 oed, mae rhai o’r negeseuon a rennir gan y bobl ynddi mor berthnasol a phwysig i’w cofio ag erioed. Yn bennaf oll, mae'n dangos pwysigrwydd cynrychioli profiad byw. Fel y noda un cyfrannwr:
“Mae’r cyhoedd bob amser yn garedig, ac maen nhw bob amser yn golygu’n dda. Ond yn anffodus, maen nhw’n dal i ddefnyddio cymaint o ddulliau gweledol o gyfathrebu – ton, ystum, gwên. Mae’n golygu llawer iddyn nhw, ond i ni nid yw’n golygu dim.”
Wedi’i fynegi’n syml, mae hyn yn ein hatgoffa bod cynhwysiant yn hollbwysig i sicrhau tegwch i bawb.
Categori: Erthygl