Symud i'r prif gynnwys
  1. Hafan
  2. Am LlGC
  3. Y Wasg a Newyddion
  4. Newyddion
Adelina Patti

6 Mawrth 2018

Gan fod mis Mawrth yn Fis Hanes Merched a Dydd Iau 8fed Mawrth yn Ddiwrnod Rhyngwladol y Merched mae’n gyfle i dynnu sylw at rai o archifau’r merched yng Nghymru sydd wedi serennu fel cyfansoddwyr, cerddorion a pherfformwyr.

Eleni byddwn yn dathlu canmlwyddiant geni’r gyfansoddwraig Dilys Elwyn Edwards (1918 – 2012) yn y Llyfrgell Genedlaethol gyda darlith gan Geraint Lewis ar “Dathlu Dilys: Brenhines Ein Cân” ar 11 Gorffennaf. Mae archif Dilys yn y Llyfrgell ac rydym wedi cyhoeddi rhai o’i chyfansoddiadau enwocaf yn ddigidol ar wefan T? Cerdd ‘Darganfod Cerddoriaeth Cymru’.  Ar y wefan honno hefyd ceir gweithiau gan Morfydd Owen (1891-1918) a byddwn yn nodi canmlwyddiant marwolaeth annhymig Morfydd Llwyn Owen yn nes ymlaen eleni mewn cydweithrediad a Gŵyl Gregynog.

Hefyd yn y Llyfrgell Genedlaethol mae archif Grace Wiliams (1906-77) un o gyfansoddwyr proffesiynol cyntaf Cymru yn yr ugeinfed ganrif i ennill bri cenedlaethol arwyddocaol. Roedd yn un o ddisgyblion Vaughan Williams ac yn gyfaill i Benjamin Britten, ac mae ei harchif yn cynnwys casgliad helaeth o’i chyfansoddiadau. Ymhlith y cyfansoddwyr mwyaf diweddar rydym yn casglu yn y maes clasurol mae Hilary Tann sydd o Gymru ond bellach yn byw yn America.

Yn y byd gwerin mae nifer o ferched wedi gwneud eu marc, gan gynnwys Phyllis Kinney sydd yn awdurdod pennaf ar ein cerddoriaeth gwerin. Un o’r cyfeiriadau cynnar yw gan Walter Davies at  ‘Enwau Ceingciau adnabyddus i Gwen verch Wiliam, Cantores o Drev Rhiwaedog, o gylch 1550′. Maria Jane Williams (c.1795 – 1873) a gyhoeddodd ‘The Ancient National Airs of Gwent and Morgannwg’ yn 1844. Y fezzo-soprano Mary Davies (1855-1930) oedd cyd-sylfaenydd a Llywydd cyntaf Cymdeithas Alawon Gwerin Cymru. Roedd gwragedd yn weithgar yn Gymdeithas, a cheir yn archif J Lloyd Williams nifer o lawysgrifau a gasglwyd gan Mary Richards Darowen,  Jane Catherine Lloyd, Ruth Lewis a Jennie Williams. Roedd Ruth Herbert Lewis yn arloeswraig – y person cyntaf i gasglu’r caneuon gyda pheiriant ffonograff Edison yng Nghymru, ac roedd Dora Herbert Jones a Grace Gwyneddon Davies hefyd yn weithgar gyda’r Gymdeithas. Yn ddiweddarach yr oedd Eunice Bryn Williams (m. 1991) yn gysylltiedig â gwaith Cymdeithas Alawon Cymru, Cymdeithas Cerdd Dant Cymru, ac eisteddfodau lleol a chenedlaethol, a threfnwyd a chyhoeddwyd llawer o alawon gan E. Olwen. Jones.

O ran perfformwyr mae gennym archifau Leila Meganne y gantores opera,  llythyrau gan Adelina Patti, llyfrau sgrap y gantores Clara Novello Davies,  papurau’r gantores Ceinwen Rowlands ac yn fwyaf diweddar ran gyntaf archif y delynores Llio Rhydderch.

Dyma flas o’r archifau sydd yn y Llyfrgell . Cysylltwch â ni os gwyddoch am archif un o Ferched Cerddorol Cymru  – rydym yn parhau i lenwi bylchau yn ein casgliadau.

Nia Mai Daniel 

Rheolwr Rhaglen Yr Archif Gerddorol Gymreig

Categori: Erthygl

Rhowch eich barn

Llenwch ein holiadur byr fel y gallwn ddefnyddio'ch sylwadau i wella ein gwasanaethau.

Danfonwch eich sylwadau

Cefnogwch ni trwy gyfrannu

Diogelu Cof y Genedl

Sefydlwyd y Llyfrgell gan roddion pobl Cymru, a gyda'n gilydd gallwn barhau'r traddodiad. Cyfrannwch i warchod ein treftadaeth i genedlaethau'r dyfodol. Bydd pob rhodd yn gwneud gwahaniaeth.