Y mae’n deg i ddweud mai cenedl sy’n caru anifeiliaid yw Cymru; yn wir, datgelodd Arolwg Cenedlaethol Cymru 2021 fod 52% o gartrefi Cymru yn berchen ar anifail anwes. Er efallai mai hyn yw’r norm y dyddiau hyn, roeddwn yn awyddus i ddod o hyd i enghreifftiau a oedd yn dangos safbwyntiau gwahanol ar ein perthynas ag ein hanifeiliaid.
Am gathod…
Cyfieithodd y bardd T. Gwynn Jones (1871–1949) llawer o farddoniaeth Wyddeleg i'r Gymraeg, a gellir dod o hyd iddynt yn Awen y Gwyddyl. Gall darllenwyr ddod o hyd i’w fersiwn wedi’i chyfieithu o gerdd o’r 9fed ganrif ‘Pangur Bán’, lle mae mynach yn disgrifio’n hoffus ei fod ef a’r gath wedi dod o hyd i bwrpas ac ystyr y neu tasgau unigol - bob dydd, mae’r gath yn dal llygod yn ddiwyd, ac mae’r mynach yn yn hogi ei sgiliau ysgrifennu.
Enghraifft arall o hoffter tuag at ein ffrindiau blewog yw rhai llythyrau hyfryd wedi’u canfod ym Mhapurau Maxwell Fraser a anfonwyd at aelodau’r teulu, lle mae’r awdures teithio yn ‘anfon ei chofion’ (ffeil O/51) at Joe y gath. Yn amlwg, roedd gan Joe le cadarn yn ei meddyliau a’i chalon, lle bynnag oedd hi yn y byd.
Am gŵn…
Ein ffrind mwyaf ffyddlon, ac am da rheswm. Mae gan y Llyfrgell nifer fawr o eitemau sy’n tynnu sylw at ein perthynas â chŵn, o’r darluniau canoloesol yng Nghyfreithiau Hywel Dda (Peniarth 28), i’r archif llawer mwy modern o Bapurau Clifford ‘Doggie’ Hubbard (1913–2000). Prin y bu llysenw erioed yn fwy addas, gan iddo wario ei fywyd yn ymchwilio gofal, bridio a hanes cŵn.
Yn ogystal, mae braslun bach direidus o gi gan y bardd Dylan Thomas (1914–1953) wedi’i ddigideiddio a gellir ei weld ar ein gwefan.
Ac am bopeth rhyngddynt
Er nad ydynt yn cael eu hystyried yn anifeiliaid anwes yn dechnegol, mae da byw wedi cyfrannu at lunio bywyd Cymreig ers canrifoedd, ac felly byddai’n esgeulus pe na bawn yn rhoi sôn amdanynt. Maent wedi’u hymgorffori ym mywyd cyfreithiol, economaidd a diwylliannol Cymru ers canrifoedd, ac maent yn symbol nid yn unig o werth ariannol, ond o werth emosiynol o bosibl hefyd. Un eitem sy’n ffefryn arbennig gennyf yw’r gofrestr ddefaid hon, sy’n dangos darluniau â llaw o ddefaid a’u nodau clust unigryw yn ardal Port Talbot, 1930–1940.
Mae gan Gatalog LlGC gymaint o eitemau ar anifeiliaid ac anifeiliaid anwes, mae'n anodd ei gyfyngu i flog byr. Mae cannoedd o luniau, archifau, gweithiau celf, a deunydd printiedig sy'n dathlu ein perthynas ag anifeiliaid; cymerwch olwg a gweld beth rydych chi'n ei ddarganfod.
Ffynhonnellau: Llywodraeth Cymru, ‘Arolwg Cenedlaethol Cymru data cynnar : Ebrill i Fehefin 2021’.
Categori: Erthygl