Cynlluniau Casglu am 2013-14

Yn gyffredinol, nod y Llyfrgelloedd Adnau Cyfreithiol yw sicrhau y caiff cyhoeddiadau’r genedl eu casglu’n systemataidd, ac mor gynhwysfawr ag sy’n bosibl, ond, at ddibenion ymarferol, gweithredir Rheoliadau Llyfrgelloedd Adnau Cyfreithiol (Gweithiau Di-brint) 2013 yn raddol a fesul cam dros nifer o flynyddoedd. Bydd y cynlluniau datblygu casgliad am y ddwy flynedd gyntaf wedi i’r Rheoliadau ddod i rym yn Ebrill 2013 yn ymdrin â’r canlynol:

  • Cyhoeddiadau ar gyfryngau cludadwy fel CD-ROM a microffilm
  • Gwefannau a thudalennau gwe
  • E-gylchgronau
  • E-lyfrau
  • Newyddion a chylchgronau a gyhoeddir yn electronig
  • Cyhoeddiadau electronig eraill

Cyhoeddiadau ar gyfryngau cludadwy fel CD-ROM a microffilm

Yn ymarferol, mae’r rhan fwyaf o gyhoeddwyr gweithiau o’r fath eisoes wedi bod yn eu hadneuo dan god ymarfer gwirfoddol ers tro byd, dan ddarpariaethau tebyg i’r rhai a geir yn Rheoliadau 2013. Felly ni ragwelir fawr ddim effaith na newid ymarferol, ac eithrio newid o adnau gwirfoddol i statudol.

Gwefannau a thudalennau gwe

Ar ran y Llyfrgelloedd Adnau Cyfreithiol, bydd y Llyfrgell Brydeinig yn archifo copïau o wefannau a thudalennau ar y we sydd ar gael i bawb yn y Deyrnas Unedig o’r we agored, gan ddefnyddio proses gywain neu gynaeafu awtomatig.

  • Archifir ‘ciplun’ o bob gwefan o fewn cyrraedd, sef amcangyfrif o ryw 4.8 miliwn gwefan weithredol ar hyn o bryd, o leiaf unwaith y flwyddyn.
  • Caiff rhyw 200 i 500 o wefannau o fewn cyrraedd eu harchifo’n amlach, e.e. yn chwarterol, yn fisol, yn wythnosol neu hyd yn oed yn ddyddiol, er mwyn sicrhau archifo digonol i gynnwys a gaiff ei newid neu ei ddiweddaru’n fynych. Dewisir y gwefannau hyn gan y Llyfrgelloedd Adnau Cyfreithiol ar sail eu pwysigrwydd a’u gwerth i ymchwilwyr, gan addasu’r amlder cywain i amgylchiadau a natur y cynnwys.
  • At hynny, mae’r Llyfrgelloedd Adnau Cyfreithiol yn rhagweld y cynaeafir gwefannau dethol eraill er mwyn datblygu ‘casgliadau arbennig’. Gellid datblygu pedwar neu bump o gasgliadau newydd bob blwyddyn ar gyfer digwyddiadau pwysig (a all olygu cywain gwefannau penodol yn gymharol aml am gyfnod cyfyngedig) neu themâu pwysig (a all olygu cywain gwefannau dethol yn rheolaidd dros gyfnod hwy).

E-gylchgronau

Mae Rheoliadau 2013 yn rhagdybio cynaeafu gan y llyfrgell fel y modd cyflwyno diofyn, ond hefyd yn ymdrin â chytundebau rhwng cyhoeddwyr unigol a llyfrgelloedd ar gyfer cyflwyno mewn modd arall:

  • Bydd porth adneuo diogel ar gael i unrhyw gyhoeddwr e-gylchgrawn sy’n dymuno cyflwyno’i ddeunydd i’w adneuo.
  • Yn 2013-14, ar ran y Llyfrgelloedd Adnau Cyfreithiol, mae’r Llyfrgell Brydeinig yn disgwyl cysylltu â 200-300 o gyhoeddwr e-gylchgronau’r Deyrnas Unedig mewn fformatau PDF, RTF, Microsoft Word a fformatau eraill di-XML.
  • Yn yr un modd, mae Llyfrgelloedd Cenedlaethol Cymru a’r Alban yn disgwyl cysylltu â chyhoeddwyr teitlau mewn fformatau di-XML yng Nghymru a’r Alban.
  • Mae’r Llyfrgell Brydeinig wedi rhoi contract i Portico i ddarparu gwasanaeth derbyn a danfon i unrhyw gyhoeddwr sy’n cytuno i adneuo e-gylchgronau ysgolheigaidd mewn fformatau XML neu SGML. Ar ran y Llyfrgelloedd Adnau Cyfreithiol, bydd y Llyfrgell Brydeinig yn ceisio gwneud trefniadau adneuo yn 2013 gydag oddeutu 10-15 o gyhoeddwyr ar gyfer 2,500-2,600 o deitlau cylchgronau i gyd yn 2014.

E-lyfrau

Mae’r Rheoliadau’n rhagdybio cywain gan y llyfrgell fel y modd cyflwyno diofyn, ond hefyd yn ymdrin â chytundebau rhwng cyhoeddwyr unigol a llyfrgelloedd ar gyfer cyflwyno mewn modd arall.

Mae’r Llyfrgell Brydeinig wedi datblygu proses beilot ar gyfer derbyn llyfrau i’w hadneuo wedi’u cyhoeddi yn fformat ePub; mae’n bwriadu cynyddu’r niferoedd yn ystod 2013-14. Gall cyhoeddwyr gytuno i ddanfon teitlau’n uniongyrchol i’r Llyfrgell Brydeinig, ar gyfer pob Llyfrgell Adnau Cyfreithiol, drwy’r porth adneuo diogel. Neu gallant awdurdodi eu dosbarthwr, cyfanwerthwr, manwerthwr neu drydydd parti arall i adneuo ar eu rhan.

  • Gall cyhoeddwyr adneuo llyfrau, dogfennau a monograffau eraill gyda’r Llyfrgell Brydeinig mewn PDF, Microsoft Word, RTF, ePub neu fformatau generig eraill gan ddefnyddio’r porth adneuo diogel.
  • Yn 2013-14, ar ran y Llyfrgelloedd Adnau Cyfreithiol, mae’r Llyfrgell Brydeinig yn disgwyl cysylltu ag oddeutu 25 o brif gyhoeddwyr llyfrau’r Deyrnas Unedig, gan ganolbwyntio’n bennaf ar deitlau lefel ymchwil ysgolheigaidd, i geisio cytuno ar drefniadau a gweithredu proses adneuo i bob teitl newydd a gyhoeddir yn y fformat ePub. Gall y trefniadau hyn fod naill ai’n uniongyrchol gyda’r cyhoeddwr neu gall y cyhoeddwyr awdurdodi eu dosbarthwr, manwerthwr neu drydydd parti arall i adneuo ar eu rhan.
  • Yn yr un modd, mae Llyfrgelloedd Cenedlaethol Cymru a’r Alban yn disgwyl cysylltu â rhai cyhoeddwyr teitlau e-lyfrau mewn ePub neu fformatau eraill yng Nghymru a’r Alban.

Newyddion a chylchgronau a gyhoeddir yn electronig

Rhaid llusgo gwefannau sy’n newid neu’n diweddaru eu cynnwys yn fynych yn fwy rheolaidd ac amlach, hyd at unwaith y dydd, os am eu casglu drwy broses gywain. Fel y dywedwyd uchod, mae’r Llyfrgell Brydeinig yn disgwyl dewis rhyw 200-500 o wefannau o’r fath i ddechrau yn 2013-14, ar gyfer llusgo canolbwyntiol ar amledd sy’n briodol i amledd diweddaru’r cynnwys.

Fel mater arall, mae’r Llyfrgell Brydeinig a chynrychiolwyr y diwydiant cyhoeddi papurau newydd yn trafod mentrau posibl ar y cyd a allai gynnwys adneuo ac archifo newyddion a gyhoeddwyd yn ddigidol a chopïau o’r ffeiliau ‘PDF cyn argraffu’ a ddefnyddir i argraffu papurau newydd.

Cyhoeddiadau electronig eraill

Cesglir mathau eraill o gyhoeddiad ar sail arbrofol, oddi wrth gyhoeddwyr unigol sy’n barod i gefnogi gwaith datblygu ar gyfleusterau derbyn awtomatig newydd neu well. Ond nid oes bwriad i ofyn i gyhoeddwyr am gyhoeddiadau o’r fath ar unrhyw raddfa yn ystod 2013-14.

Bydd y Llyfrgelloedd Adnau Cyfreithiol bob amser yn ceisio darparu ar gyfer cyhoeddwyr unigol a ddaw atynt i geisio cytundeb i ddechrau adneuo cyhoeddiadau electronig, ar yr amod fod y cynnwys o fath a fformat y gallant ei brosesu ac ar yr amod y caiff unrhyw drawsnewid o adneuo print i adneuo electronig (os yn berthnasol) ei gytuno a’i drefnu’n iawn. Fodd bynnag, efallai y bydd angen gohirio ceisiadau cyhoeddwyr unigol weithiau os na fydd y llyfrgelloedd yn gallu delio â’u cynnwys eto oherwydd cyfyngiadau technegol, anawsterau gweithredol (prosesu) neu ystyriaethau ariannol ac adnoddau.