Chwilio'r mapiau degwm
Chwiliwch drwy'r casgliad mapiau degwm am ddim. Gallwch weld y rhestrau penu a'r mapiau ynghyd â map cyfansawdd o Gymru trwy'r mapiau degwm.
Taliadau a wnaed o amserau cynnar i gynnal eglwys y plwyf a’i chlerigwyr oedd y degwm. Yn wreiddiol gwnaed y taliadau hyn mewn nwyddau (cnydau, gwlân, llaeth, stoc ifanc ayb) ac fel arfer byddent yn cynrychioli'r ddegfed ran o gynnyrch blwyddyn o drin y tir neu fagu stoc.
Chwiliwch drwy'r casgliad mapiau degwm am ddim. Gallwch weld y rhestrau penu a'r mapiau ynghyd â map cyfansawdd o Gymru trwy'r mapiau degwm.
Roedd yna 3 math o ddegwm:
Y mae’n fwy arferol cyfeirio at ddegymau fel ‘Degymau Mawr’ a ‘Degymau Bach’. Roedd y degymau mawr, a oedd hefyd yn cael eu hadnabod fel ‘degymau’r rheithor’, yn daladwy i’r rheithor ac yn cynnwys yn gyffredinol ddegymau tir o ŷd, grawn, gwair a choed. Roedd y degymau bach, a oedd hefyd yn cael eu hadnabod fel ‘degymau’r ficer’, yn daladwy i’r ficer ac yn cynnwys yr holl ddegymau eraill.
Roedd perchnogaeth degwm yn hawl mewn eiddo y gellid ei brynu a’i werthu, ei roi ar les, neu forgais, neu ei drosglwyddo i eraill. Canlyniad hyn oedd i lawer o’r degymau rheithor gael eu trosglwyddo i ddwylo lleyg – yn arbennig ar ôl diddymu’r mynachlogydd. Daeth y degymau hyn wedyn yn eiddo personol y perchnogion newydd, neu briodorion lleyg. Wedi i’r degymau a fforffedwyd i’r Goron gael eu gwerthu yn yr 1530au, roedd tua 22.8% o werth net degymau yng Nghymru yn nwylo priodorion lleyg yn amser y cymudo yn 1836. Fel arfer byddai ficer yn dal i ofalu am y plwyf yn ysbrydol ac yn dal i dderbyn degymau’r ficer.
O gyfnod cynnar roedd taliadau mewn arian wedi dechrau cael eu cyfnewid am daliadau mewn nwyddau. Roedd symiau penodol (modus) yn cael eu cyfnewid am rai mathau o gynnyrch, yn arbennig da byw a chynnyrch darfodus; tra bo taliadau hyblyg neu daliadau cyfnewidiol (composition), a oedd weithiau yn cael eu hasesu’n flynyddol, yn gynyddol yn dod i gymryd lle taliadau eraill mewn trefniadau lleol mewn blynyddoedd mwy diweddar.